«Με τη διάνοιά μας δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ούτε πώς έγινε ο ήλιος. Και όταν παρακαλούμε το Θεό ‘πες μου πώς έκανες τον ήλιο’, τότε ακούμε με ευκρίνεια μες στην καρδιά μας την απάντηση: ‘Ταπείνωσε τον εαυτό σου και θα γνωρίσεις όχι μόνο τον ήλιο αλλά και τον Δημιουργό του’…Στην ταπεινή ψυχή ο Κύριος αποκαλύπτει τα μυστήριά Του». Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης. Από το βιβλίο του Αρχιμ. Σωφρόνιου.
«Η γνώση αποκτάται μέσω της αγάπης. Η αγάπη προς τον κόσμο, η αγάπη προς τους ανθρώπους, η αγάπη-έρωτας προσφέρονται σαν οι καλύτερες δυνατότητες για την απόκτηση της γνώσης». Αρχιμ. Βασίλειος, Κάλλος και ησυχία στην αγιορείτικη πολιτεία.

ΓΝΩΣΗ ΧΩΡΙΣ ΘΕΟ

Μέσα σ’ αυτή τη γνώση* βλασταίνει το «δέντρο της γνώσης των καλών και των κακών»**, που ξεριζώνει την αγάπη. Αυτή η γνώση εξετάζει τα μικρά σφάλματα των άλλων, τα προβλήματα και τις αδυναμίες τους, και μαθαίνει τον άνθρωπο να γίνεται αδιάλλακτος και να βρίσκει αντίλογο, να φέρεται δόλια, κάνοντας σχέδια και έργα πονηρά, και ό,τι άλλο προσβάλλει τον συνάνθρωπο. Μέσα σ’ αυτήν ακριβώς τη γνώση κατοικεί η έπαρση και η υπερηφάνεια. Γιατί κάθε τι καλό το αποδίδει στον εαυτό της και δεν το αναφέρει στον Θεό.
Ισαάκ Σύρος, Λόγοι Ασκητικοί, Λόγος ΞΓ΄ 25, Φιλοκαλία Νηπτικών και Ασκητικών, Πατερικαί εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς», Θεσ/νίκη 1991, τ. 8Γ, σελ.28.
*Ο Ισαάκ Σύρος διευκρινίζει, σε προηγούμενο σημείο του ίδιου λόγου, ότι εδώ μιλάει για ένα επίπεδο γνώσης που αποβλέπει στον πλούτο, την επίδειξη, τη διακυβέρνηση του κόσμου και που δεν δέχεται την ύπαρξη του Θεού. Σ’ αυτή τη βαθμίδα γνώσης ο άνθρωπος αποδίδει τα πάντα στον εαυτό του, δεν έχει τη πίστη που θα του επέτρεπε να στηριχθεί στη βοήθεια και τη μέριμνα του Θεού και γι’ αυτό διακατέχεται από άγχη και από φόβο θανάτου.
**Εδώ ο συγγραφέας δίνει μια αλληγορική εξήγηση στο δέντρο με τον απαγορευμένο καρπό του βιβλίου της Γένεσης: Γεν. 2,17.