Άγιος ΚΟΣΜΑΣ ο ΑΙΤΩΛΟΣ

“Δεν έχω μήτε σακούλα, μήτε σπίτι, μήτε κασέλα, μήτε άλλο ράσο, αλλά παρακαλώ και τον Θεό να μην μου δώσει μέχρι τέλους της ζωής μου, διότι ωσάν κάμνω αρχήν να παίρνω άσπρα, έχασα τους αδελφούς μου...”

Ο Κοσμάς ο Αιτωλός, μοναχός, υπήρξε δάσκαλος και φωτιστής του Γένους, εθνομάρτυρας και άγιος της Εκκλησίας.

Καμιά προσωπικότητα των χρόνων της δουλείας δεν έχει απασχολήσει τόσο πολύ την επιστήμη, τη λογοτεχνία και τη θεολογία, όσο ο Πατροκοσμάς, όπως επικράτησε να ονομάζεται από τα πλατιά λαϊκά στρώματα.

Ανήκει στις φωτισμένες μορφές, που προετοίμασαν το Γένος για την παλιγγενεσία του.

Η εμφάνιση του συνέπεσε με μια κρισιμότατη περίοδο της ιστορίας του δούλου Γένους.

Τον 18ο αιώνα συντελείται η ανασυγκρότηση του ελληνισμού σ' όλους τους τομείς. Σ' αυτή την πολύ κρίσιμη και φρικτή εποχή, για την εκκλησία και το γένος ολόκληρο, έζησε και έδρασε ο Κοσμάς ο Αιτωλός (1714 - 1779).

Παπάδες δεν υπήρχαν.

Επικρατούσε αγραμματοσύνη, σκληρότητα, αθλιότητα, αγριότητα, βαρβαρότητα και το χειρότερο οι ομαδικοί εξισλαμισμοί όλο και περισσότεροι γίνονταν.

Γεννήθηκε το 1714 στο Μέγα Δένδρο Θέρμου (επαρχίας Αποκούρου) της Αιτωλίας και το κατά κόσμο ονοματεπώνυμό του ήταν Κώστας Δημητρίου.

Ο πατέρας του ήταν φτωχός υφαντής, που ύφαινε σάκους για τη μεταφορά των καρπών από τα χωράφια στα σπίτια και στους νερόμυλους της περιοχής για άλεσμα. Τα πρώτα γράμματα ο Κοσμάς τα έμαθε στο Κρυφό Σκολειό του Μοναστηριού της Αγίας Παρασκευής στη Μάνδρα Θέρμου.

Ο χώρος όπου ο Ιερομόναχος του Μοναστηριού δίδασκε ανάγνωση και γραφή διατηρείται ως μουσείο κέρινων ομοιωμάτων . Όταν έγινε 17 χρονών πηγαίνει να μάθει γράμματα στη Λομποτινά Ναυπακτίας όπου δάσκαλος εκεί ήταν ο μοναχός Ανανίας Δερβισιάνος.

Μετά από δυο χρόνια παραμονής του αναχωρεί για τα Βραγγιανά των Αγράφων, όπου δάσκαλος ήταν ο μοναχός Θεοφάνης και ο οποίος είχε μαθητή τον αδελφό του Κοσμά, το Χρύσανθο. Εκεί παρέμεινε οκτώ χρόνια, έμαθε άριστα την Ελληνική Γλώσσα, την Λογική, την Αριθμητική και την πρακτική Ιατρική.

Το 1743 πηγαίνει στην Αθωνιάδα Σχολή του Αγίου Όρους (μονή Βατοπεδίου), όπου ο Μέγας Δάσκαλος Ευγένιος Βούλγαρης τον μύησε στα μεγάλα σχέδια του προς απελευθέρωση του Έθνους. Εκεί σπούδασε θεολογία, φιλοσοφία και φιλολογία (επί 17 χρόνια).

Το 1759 εκάρη μοναχός στην Ιερά Μονή Αγίου Φιλοθέου και το 1760 εγκαταλείπει τη Μονή και πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη, όπου ήταν και ο αδελφός του Χρύσανθος.

Στο χώρο της μετάνοιάς του φλέγονταν από τον πόθο να βοηθήσει το υπόδουλο Γένος, συμβάλλοντας "στον κατά Θεόν φωτισμό του".

"Ακούοντας και εγώ, αδελφοί μου -θα πει αργότερα-τούτον τον γλυκύτατον λόγον, όπου λέγει ο Χριστός μας, να φροντίζωμεν και δια τους αδελφούς μας, μ' έτρωγεν εκείνος ο λόγος μέσα είς την καρδίαν τόσους χρόνους, ωσάν το σκουλήκι, όπου τρώγει το ξύλον... Όθεν άφησα την Ιδικήν μου προκοπήν, το ιδικόν μου καλόν, και εβγήκα να περιπατώ από τόπον είς τόπον και διδάσκω τους αδελφούς μου". Και αλλού θα συμπληρώσει: "Επειδή το Γένος μας έπεσεν εις αμάθειαν, είπα: Ας χάση ο Χριστός εμένα, ένα πρόβατον, και ας κερδίση τα άλλα. Ίσως η ευσπλαγχνία του Θεού και η ευχή σας σώση και εμένα".

Στα τέλη του 1760, πιθανότατα, σε ηλικία 46 χρόνων, πήγε στην Κωνσταντινούπολη και έλαβε άδεια και ευλογία του Οικουμενικού Πατριάρχη Σωφρονίου Β', για να αρχίσει το ιεραποστολικό του έργο, το οποίο συνέχισε για μια περίπου εικοσαετία μεταλαμπαδεύοντας στο υπόδουλο γένος τον πόθο του για την απελευθέρωση και το επισφράγισε με το μαρτύριο του.

Ήταν ρήτορας. Γοήτευε.Έφτιαξε πολλά σχολεία. Είναι ο πρώτος εφαρμοστής του συστήματος "Δωρεάν Παιδεία", ο μεγάλος φεμινιστής και ο πρώτος και ιδανικός εκφραστής του συνθήματος "ισότης - αδελφότης - δικαιοσύνη".

Ο Κοσμάς ο Αιτωλός, λαϊκός διδάχος των ραγιάδων του Ελληνισμού, πραγματικός διδάσκαλος του Γένους τον 18ο αιώνα είχε άσβηστη φλόγα στην ψυχή και πραγματικό πάθος στις διδαχές του.

Το ηθικό, θρησκευτικό, εθνικό, και κοινωνικό του κήρυγμα ήταν απλό, αυθόρμητο και ζωντανό, απαλλαγμένο από θεολογική σοφία και δογματικό φόρτο.

Με λόγο αδρό, θερμό και συναρπαστικό άγγιζε την ψυχή των απλών ανθρώπων της εποχής του, που ζούσαν σε κατάσταση μεγάλης απαιδευσιάς και ανάγκης τα δύσκολα εκείνα χρόνια της ξένης κατοχής, των Τούρκων και των Βενετών.

Γι' αυτό και τα πλήθη των χωρικών, που τον άκουαν ευλαβικά στις υπαίθριες ομιλίες του, άρχισαν από πολύ νωρίς να τον λατρεύουν ως άγιο και προστάτη τους. Πολύ νωρίς ο Κοσμάς το Αιτωλός έγινε ο "Άγιος των σκλάβων".

(Να σημειώσουμε, ότι όταν μετέβη στα νησιά Κεφαλονιά και Ζάκυνθο, η άρχουσα τάξη εκεί δυσαρεστήθηκε από τα κηρύγματα του πατρο-Κοσμά, που κάκιζαν την χαλάρωση των ηθών, τις καταχρήσεις των αρχών.

Έτσι οι αριστοκράτες απαίτησαν φαίνεται το διώξιμο του ιερομόναχου Κοσμά από την Επτάνησο. Και οι μεν Κεφαλλονίτες αγκάλιασαν με σεβασμό τα κηρύγματα του, οι Ζακυνθινοί όμως, φέρθηκαν με τρόπο ανοίκειο, ασεβή προς τον εθναπόστολο ιεροκήρυκα. Στην Ζάκυνθο δεν έμεινε πολύ, γύρισε αμέσως πίσω στην Κεφαλονιά, όπου ο λόγος του έπεφτε σε καλό έδαφος και κάρπιζε).

Στις 24 Αυγούστου 1779, όταν ήταν 65 ετών, οι Τουρκαλβανοί κρέμασαν τον πατρο-Κοσμά στο Καλικόντασι της Βορείου Ηπείρου, με την κατηγορία ότι ξεσήκωνε τους Έλληνες κατά των Τούρκων ν’ αποκτήσουν την ελευθερία τους.

Το τίμιο λείψανο αφού το γύμνωσαν, οι δήμιοι το έσυραν και το έριξαν στο ποταμό Αψό με μια πέτρα στο λαιμό.

Το ιερό λείψανο του Αγίου, επέστρεψε πρόσφατα (2-6-2007), στο ομώνυμο μοναστήρι της γενέτειράς του, (Μέγα Δέντρο Θέρμου Αιτωλοακαρνανίας), ο αρχιεπίσκοπος Τιράνων & Αλβανίας κ. Αναστάσιος.

ΠΡΟΦΗΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ.

Από τη διδασκαλία του σώθηκαν αρκετές διδαχές και προφητείες για την ελευθερία του Γένους..."Καλλίτερα να αφήσετε τα παιδιά σας φτωχά και γραμματισμένα παρά πλούσια και αγράμματα"." Ίδια την έκαμεν ο Θεός την γυναίκαν με τον άνδραν, όχι κατωτέραν ".

Μερικές από τις προφητείες που είπε κατά την τελευταία περιοδεία του το 1779 στη Δρόβιανη της Β. Ηπείρου, όταν ρωτήθηκε πότε θάρθη το "ποθούμενον". “Όταν θα γίνουν αυτά που κατά θεία φώτιση θα σας πω κοντά θάναι…

"1. Θάρθει καιρός που θα δεθεί ο κόσμος με μια λινιά κι' οι άνθρωποι, όσο μακριά κι' αν είναι θα μιλούν εύκολα συνατοί του σαν νάναι στον πλαϊνό οντά κι' ας είναι ο ένας στην Πόλη κι' ο άλλος στη Μοσχοβιά.

2. Θα δείτε να πετάνε άνθρωποι στον Ουρανό σαν μαυροπούλια και να ρίχνουν φωτιά στον κόσμο. Όσοι θα ζουν τότε θα τρέξουν στα μνήματα και θα φωνάξουν : “Βγάτε σεις οι πεθαμένοι να μπουμ' εμείς οι ζωντανοί”.

3. Θάναι καιρός που οι Ρωμιοί θα τρώγονται συνατοί τους. 'Εγώ δε σας συνιστώ αγάπη και ομόνοια.

4. Θα ιδείτε στον κάμπο ένα αμάξι δίχως άλογα να ροβολάει γρηγορότερα από το λαγό.

5. Θάρθει πρώτα ένα ψευτορωμαίικο να μη το πιστέψετε. Θα φύγει πίσω.

6. Θα ιδείτε δυο φαμίλιες σ’ ένα σπίτι. Εσείς θα πάτε να κατοικήσετε αλλού κι’ άλλοι θάρθουν να κατοικήσουν σε σάς.

7. Θάναι καιρός που θα κυβερνάνε τον κόσμο τ’ άλαλα και τα πάλαλα.

8. Η αιτία του Γενικού Πολέμου θάρθει από τη Δαλματία. Πρώτα θα διαμελιστεί η Αυστρία και ύστερα η Τουρκία.

9. Θα μαζωχτεί το χιλιάρμενο στο Σκάλωμα (Αγ. Σαράντα) και θάρθουν κοκκινογέλεκοι να πολεμήσουν για σας.

10. Οι Τούρκοι θα φύγουν, αλλά θα ξανάρθουν πάλι και θα φτάσουν ως τα 'Εξαμίλια. Στο τέλος θα τους διώξουν ως την κόκκινη Μηλιά. Από τους Τούρκους το ένα τρίτο θα σκοτωθεί, το άλλο τρίτο θα βαφτισθεί και μονάχα το ένα τρίτο θα πάει στην Κόκκινη Μηλιά.

11. Με δυσκολία θάρθει η Ελευθεριά, αλλά θάρθει.

12. Θα πασχίζουν να λύσουν το ζήτημα με την πέννα, μα δεν θα μπορούν. 99 φορές με τον πόλεμο και μια με την πέννα.

13. Οι πλούσιοι θα γίνουν φτωχοί και οι φτωχοί θα πεθαίνουν.

14. Μια φούχτα μάλαμα, μια φούχτα αλεύρι.

15. Τόσα πολλά θα γίνουν που πολλές μανάδες θα γεννήσουν πρόωρα από το φόβο τους.

16. Το κακό θάρθει από έναν κασιδιάρη κι’ από τους διαβασμένους.

17. Ή τρεις μέρες ή τρεις μήνες ή τρία χρόνια θα βαστάξει.

18. Νάχετε κρεμασμένο ένα σακούλι στάρι στην πόρτα σας για να σάς βαρέσει στην μπάλα, καθώς θα βγαίνετε για τα βουνά να μη πεθάνουν από την πείνα τα παιδιά σας.

19. Μετά το Γενικό Πόλεμο θα τρώει ο λύκος με τ’ αρνί.

20. Καλότυχος ποιος θα ζήσει μετά το Γενικό Πόλεμο. Θα τρώει μ’ ασημένιο χουλιάρι. Εσείς δεν θα τα ιδείτε αυτά. Τα δισέγγονά σας αρίς και πού.

21. Θάρθει καιρός που δεν θα παρατηρείται αυτή η αρμονία που είναι σήμερα μεταξύ λαού και κλήρου.

22. Σπίτια μεγάλα μη κάμετε. Λιάσες να κάμνετε να μην σας έρχονται μέσα.

23. Θα σας επιβάλουν μεγάλο και δυσβάστακτο φόρο, αλλά δεν θα προφθάσουν.

24. Θα βάλουν φόρο στις κότες και στα παράθυρα.

25. Θα ζητήσουν να σας πάρουν και στρατιώτες. Δεν θα προφτάσουν όμως.

26. Με άλλους θα κοιμηθείτε και με άλλους θα ξημερώσετε.

27. Θάρθει καιρός που δεν θ' ακούτε τίποτε.

28. Οι Τούρκοι θα μάθουν το μυστικό τρεις μέρες γρηγορότερα από τούς Χριστιανούς.

29. 'Αν το ζήτημά σας λυθεί με πόλεμο θα πάθετε πολλές καταστροφές. Σε τρεις χώρες μια θα μείνει. Ότι σας ζητούν να το δίνετε, ψυχές μόνο να γλιτώνετε.

30. 'Αν ο πόλεμος πιαστεί από κάτω λίγα θα πάθετε, αν πιαστεί από πάνω θα καταστραφείτε.

31. Θα έρθει ξαφνικά ή το βόιδι στο χωράφι ή το άλογο, στ’ αλώνι.