Ο π. Πορφύριος περί προβληματικών πνευματικών.

1. Να προσέχετε σε τι πνευματικούς πηγαίνετε.

Ένας αδελφός μού είπε: Πήγε μια φορά η σύζυγος μου, όταν εργαζόμουν στην επαρχία, σε έναν πάρα πολύ αυστηρό πνευματικό και όταν του είπε μια αδυναμία της που θα την επαναλάμβανε, την αποπήρε, τη φοβέρισε και από τότε έκανε πολύ καιρό να ξαναπάει να εξομολογηθεί. «Είδες, του είπε ο Παππούλης, τι κάνει η πολλή αυστηρότητα; Γι’ αυτό σας λέω να προσέχετε σε τι πνευματικούς πηγαίνετε για να εξομολογείσθε, και συ και η γυναίκα σου και τα παιδιά σου, και προ πάντων να είστε τότε ειλικρινείς σ' αυτά που λέτε, γιατί έτσι ο Θεός τα συγχωρεί όλα και ανεβαίνετε πνευματικά». [Τζ 142-4]

[Γέροντος Πορφυρίου Ιερομονάχου, «ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ», Έκδοση Ιερού Γυναικείου Ησυχαστηρίου «Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος», 2002, σελ.  337].

2. Μερικοί πνευματικοί διαπράττουν έγκλημα

Κοίταξε, παιδί μου! Ο Θεός μας, προκειμένου να διαπαιδαγωγήσει τα παιδιά του, που τον πιστεύουν, τον αγαπούν και τον λατρεύουν, χρησιμοποιεί διάφορους τρόπους, μεθόδους και σχέδια. Μέσα στα σχέδια του Θεού μας είναι και η επιβολή κανόνων, οι όποιοι αποσκοπούν, πάντα, στη σωτηρία τής ψυχής μας. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση τη δική σου. Εμείς δεν μπορούμε να αλλάξουμε η να διαγράψουμε τα σχέδια τού Θεού. Πολύ περισσότερο δεν μπορούμε να του το επιβάλλουμε. Μπορούμε, όμως, να τον παρακαλέσουμε και να τον ικετεύσουμε, και Εκείνος, σαν φιλάνθρωπος που είναι, μπορεί να εισακούσει τις προσευχές μας και να συντμήσει το χρόνο ή ακόμη και να τον διαγράψει. Και το ένα και το άλλο, στο χέρι του είναι. Εμείς θα το ζητήσουμε. Και Εκείνος θα το εγκρίνει.

Ύστερα, οι κανόνες αυτοί δεν έχουν το χαρακτήρα τής εκδικήσεως η τής τιμωρίας, αλλά τής διαπαιδαγωγήσεως, και δεν έχουν καμιά σχέση με αυτούς που επιβάλλονται από ορισμένους πνευματικούς κατά την εξομολόγηση, και οι οποίοι, είτε από υπερβάλλοντα ζήλο, είτε από άγνοια, εξαντλούν τα όρια τής τιμωρίας, χωρίς να αντιλαμβάνονται, ότι με τον τρόπο αυτό, αντί να κάνουν καλό, διαπράττουν έγκλημα. Εγώ, πάντα τους φωνάζω και τους συμβουλεύω: Όχι μεγάλες τιμωρίες. Αλλά σωστές συμβουλές. Γιατί, οι μεγάλες τιμωρίες, τροφοδοτούν τον άλλο (το διάβολο) με πλούσια πελατεία. Και αυτός, αυτό περιμένει. Αυτό καραδοκεί, και έχει πάντα ανοιχτές τις αγκάλες του για να τους δεχτεί! Και τους τάζει, μάλιστα, λαγούς με πετραχήλια...

Γι’ αυτό, απαιτείται μεγάλη προσοχή στην επιλογή του πνευματικού. Όπως αναζητάτε τον καλύτερο γιατρό, το ίδιο να κάνετε και για τον πνευματικό. Και οι δύο γιατροί είναι. Ο ένας του σώματος και ο άλλος τής ψυχής! [Κ 206π.]

[Γέροντος Πορφυρίου Ιερομονάχου, «ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ», Έκδοση Ιερού Γυναικείου Ησυχαστηρίου «Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος», 2002, σελ.  337]

3. Πρόσεχε τι λες στους πνευματικούς

«Πρόσεχε τι λες στους πνευματικούς που εξομολογείσαι. Γιατί δεν τα ξέρουν όλα. Πρέπει να είναι οι πνευματικοί πολύ σοφοί, διακριτικοί, και έμπειροι. Να έχουν πνεύμα Θεού, για να μπορούν να σου λύνουν τα διάφορα προβλήματά σου».

Εδώ θα πρέπει να διευκρινισθεί, ότι δεν εννοούσε για τα απλά και καθημερινά αμαρτήματα που κάνουμε όλοι μας, αλλά για τις βαθύτερες έννοιες, όπως νοεράς προσευχής, προσβολών πονηρού κ.ά. [Τζ 143]

[Γέροντος Πορφυρίου Ιερομονάχου, «ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ», Έκδοση Ιερού Γυναικείου Ησυχαστηρίου «Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος», 2002, σελ.  342].

4. Μερικοί πνευματικοί μπορεί να σε μπερδέψουν

«Όταν είσαι μακριά από την Αθήνα, λέει σε έναν αδελφό, και δεν μπορείς να έρχεσαι τόσο τακτικά εδώ, να ψάχνεις εκεί να βρίσκεις έναν πολύ καλό πνευματικό για να εξομολογείσαι τις αμαρτίες σου. Και ό,τι άλλο σε απασχολεί σχετικά με νοερή προσευχή ή λογισμούς να μην τους τα αναφέρεις, γιατί μερικοίδεν τα γνωρίζουν όλα και μπορεί να σε μπερδέψουν. Να έρχεσαι εδώ να μου λες τα άλλα», [Τζ 143]

[Γέροντος Πορφυρίου Ιερομονάχου, «ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ», Έκδοση Ιερού Γυναικείου Ησυχαστηρίου «Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος», 2002, σελ.  341].

5. Πνευματικοί που διαπνέονται από Παπικό πνεύμα

Συζητούσα μαζί του, ένα σχετικό θέμα: Επρόκειτο για κάποιον "αυστηρό" πνευματικό, που  αρνήθηκε   να  ικανοποίηση την  επιθυμία πνευματικού του παιδιού, να επισκεφθεί τον π. Πορφύριο, για να του μιλήσει για σοβαρό προσωπικό του πρόβλημα. Το περιστατικό μου είχε προξενήσει αλγεινή εντύπωση και του την εξέφρασα. Ο Γέροντας κούνησε λυπημένος το κεφάλι του και ψιθύρισε: "Τι να πεις; Είναι βλέπεις και πνευματικός". Πάντα ο Γέροντας ήταν πολύ προσεκτικός και επιεικής στις κρίσεις του για άλλους, ιδίως όταν επρόκειτο για ιερείς, που έκαναν λάθη. Αντί χαρακτηρισμού, προτίμησε να μου μιλήσει παραβολικά:

"Ξέρεις, όταν ο Παπικός μισιονάριος πάρει εντολή για κάποια αποστολή, ανεβαίνει στο αεροπλάνο στη Ρώμη και όταν φθάσει στο αεροδρόμιο Αφρικανικού κράτους, εκεί ανοίγει ένα κλειστό φάκελο και διαβάζει, ποιο θα είναι το έργο του, που είναι υποχρεωμένος να το εκτελέσει, έστω κι' αν δεν συμφωνεί. Με εμάς τους Ορθοδόξους δεν γίνεται έτσι".

Κατάλαβα, τι περίπου ήθελε να μου πει. Άλλωστε, δεν ήταν η πρώτη φορά που διαπίστωνα, ότι υπάρχουν μέσα στον Ορθόδοξο χώρο και πνευματικοί οδηγοί, ευτυχώς λίγοι, που διαπνέονται ουσιαστικά από Παπικό πνεύμα. Που απαιτούν την εκτέλεση των εντολών τους, αδιαφορώντας για τις εσωτερικές αντιστάσεις των πνευματικών παιδιών τους. Καλλιεργούν μία ολοκληρωτική νοοτροπία. Επειδή φοβούνται την ελευθερία, επιβάλλουν την πειθαρχία και αγνοούν, ότι η Ορθόδοξη υπακοή είναι καρπός ελευθερίας. Δεν πέρασε πολύς καιρός, και ο αυταρχικός πειθαναγκασμός έφερε τα αποτελέσματά του: Το ίδιο πνευματικό τέκνο του "αυστηρού" πατρός, δήλωσε στους φίλους του, που το προέτρεπαν να δει τον π. Πορφύριο, ότι δεν επιθυμεί πλέον να τον επισκεφθεί. Σε μια συνάντησή μου με τον Γέροντα, του είπα: Νομίζω, ότι δεν έρχεται σε σας, όχι επειδή δεν θέλει να έρθει, άλλα επειδή κάνει υπακοή στον πνευματικό του.

Ο Γέροντας με κατέπληξε, λέγοντάς μου: "Κάνει υπακοή, επειδή οι συμβουλές του πνευματικού του ικανοποιούν τον εγωισμό του". Πρώτη μου φορά, άκουσα τον Γέροντα, να μου μιλά τόσο ανοιχτά, για λάθη πνευματικά. Ήξερα, ότι δεν το έκανε από προσωπική ευθιξία. Ο Γέροντας δεν καλούσε ανθρώπους να τον επισκεφθούν. (Μία μόνη εξαίρεση αντιλήφθηκα κι' αυτή έγινε έπειτα από θερμές παρακλήσεις φίλων κάποιου προκατειλημμένου, που βασανιζόταν. Ουσιαστικά επρόκειτο, για δική τους έμμεση πρόσκληση). Ο Γέροντας δεν ήθελε να κάνη οπαδούς, απλώς βοηθούσε, όσους προσέτρεχαν στο κελί του. Ίσως, μου μίλησε έτσι, γιατί ήθελε να μου αποκάλυψη άλλη μία δολιότητα του διαβόλου, μέσα στις τάξεις των Χριστιανών. Και συλλογιζόμουν: "Ώστε, το κίνητρο της υπακοής αυτού τού ανθρώπου, ήταν η ικανοποίηση τού εγωισμού του.”

[Κωνσταντίνου Γιαννιτσιώτη, «Κοντά στον Γέροντα Πορφύριο», Εκδοση Ιερού Γυναικείου Ησυχαστηρίου «Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος», 1995, σελ  387 – 389] Επίσης [Γεροντος Πορφυρίου Ιερομονάχου, «ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ», Εκδοση Ιερού Γυναικείου Ησυχαστηρίου «Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος», 2002, σελ  342].

  

Δ’ - Πρωτ Ι. Ρωμανίδης περί λαϊκών και κληρικών

Μέσα σ’ αυτά τα πλαίσια όμως βλέπομε μια περίεργη εξέλιξη μέσα στην ιστορία της Εκκλησίας, κατά την οποία το βασίλειον ιεράτευμα της Εκκλησίας δεν παρέμεινε ποιοτικά εκείνο που ήταν αρχικά.

Αρχικά, δηλαδή στην εποχή των πρώτων Χριστιανών, έχομε τους λαϊκούς και τους κληρικούς. Ο Απόστολος Παύλος τους λαϊκούς ονομάζει ιδιώτες και οι Πατέρες της Εκκλησίας είναι εκείνοι που ερμηνεύουν τους ιδιώτες του Αποστόλου Παύλου ως λαϊκούς.

 Λαϊκός είναι εκείνος, ο όποιος έχει μεν βαπτισθεί, αλλά δεν έχει ακόμη κληθεί άνωθεν, ώστε να γίνει βασίλειον ιεράτευμα, δηλαδή κληρικός. Ως κληρικός θεωρείτο ο θεόκλητος, εκείνος δηλαδή που είχε δεχθεί μέσα στην καρδιά του την επίσκεψη του Αγίου Πνεύματος και που το Πνεύμα είχε αρχίσει να προσεύχεται μέσα του. Εκείνος, δηλαδή που είχε γίνει ναός τού Αγίου Πνεύματος και γι' αυτό μέλος του Σώματος τού Χριστού, δηλαδή της Εκκλησίας.

Γι' αυτό ο απόστολος Παύλος λέγει «... ους έθετο ο Θεός εν τη εκκλησία...», αφού προηγουμένως είχε πει: «Υμείς δε εστε σώμα Χριστού» (Α' Κορ.12,27). Μας δίνει δηλαδή ο ίδιος τον ορισμό του τι είναι Σώμα Χριστού.

Αργότερα, από τους Πατέρες της Εκκλησίας ξέρομε ότι ήλθε εποχή, κατά την οποία χειροτονούντο ως κληρικοί άνθρωποι, που στην αρχαία Εκκλησία θα θεωρούντο ως λαϊκοί. Και μετά αυτοί οι άνθρωποι χειροτονούντο και επίσκοποι. Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος κάνει ολόκληρη ανάπτυξη επάνω στο θέμα αυτό Αυτό σημαίνει ότι εισήλθε η παράδοσις στην Εκκλησία να χειροτονούνται ως κληρικοί άνθρωποι, οι όποιοι δεν είχαν τα προσόντα να είναι κληρικοί της Εκκλησίας. Δεν είχαν δηλαδή τις πνευματικές προϋποθέσεις της ιεροσύνης. Εναντίον αυτής της ανωμάλου καταστάσεως επαναστάτησε ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος με τόσο μεγάλη επιτυχία, ώστε η Εκκλησία τον ονόμασε Νέο Θεολόγο.

Από την εποχή του μέχρι την εποχή τού άγιου Γρηγορίου του Παλαμά έγινε μία μεγάλη διαμάχη μέσα στην Εκκλησία, όσον αφορά στα προσόντα εκλογής των επισκόπων. Εξ’ αιτίας αυτής της Ησυχαστικής έριδος, όπως ονομάσθηκε, κατά την όποια επικράτησε τελικά η γραμμή τού αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, καθιερώθηκε οι επίσκοποι της Εκκλησίας να λαμβάνονται από τους μοναχούς της Ησυχαστικής παραδόσεως, της καθάρσεως, του φωτισμού και της Θεώσεως. [Ιωαννου Σ. Ρωμανίδου, «Πατερική Θεολογία», Εκδόσεις Παρακαταθήκη, 2004, σελ. 103-105, Πρόλογος Κοσμήτορα της Θεολ. σχολής του Πανεπ. Αθηνών Πρωτοπρ. Γεωργίου Δ. Μεταλληνού,  Επιμέλεια – Σχόλια: Μοναχού Δαμασκηνού Αγιορείτη].

Ε΄ – πρωτ. Γεώργιος Δ. Μεταλληνός για τον «Γεροντισμό»

            …Υπάρχουμε, δυστυχώς, πρόσωπα - χρησιμοποιώ το πρώτο πρόσωπο τού πληθυντικού, με όλη την ειλικρίνεια - που δεχόμαστε τον τίτλο τού Γέροντος η προβαλλόμαστε οι ίδιοι ως Γέροντες, χωρίς να έχουμε αυτά τα πνευματικά χαρίσματα· χωρίς να έχουμε, δηλαδή, πραγματική εμπειρία της πνευματικής ζωής. Και γινόμαστε, πολλές φορές, δολοφόνοι των ψυχών.

            Θα με ρωτήσετε ενδεχομένως: «Δεν υπάρχει κριτήριο; Κατατρομάζεις, πατέρα Γεώργιε, όλους τους πιστούς;»

            Όχι. Πιστεύω ότι υπάρχουν πολλοί Γέροντες, με τη χάρη τού Αγίου Πνεύματος. Μέσα στην ταπείνωση και την αγάπη, που έχουν, είναι ορατή, αισθητή, η Χάρις, την οποία φέρουν. Ποιο είναι, όμως, αν μου επιτρέπετε, το κριτήριο τού γνήσιου Γέροντος;

            Το κριτήριο είναι το ότι δεν προβάλλει το δικό του θέλημα, αλλά το θέλημα τού Θεού, όπως αυτό εμφανίζεται μέσα στην Αγία Γραφή, στους Πατέρες, στις Συνόδους· στην ενιαία και ζώσα, δηλαδή, παράδοση της Εκκλησίας μας. Γι’ αυτό το λόγο τονίζω και λέω πολλές φορές για τον εαυτό μου ότι δεν είμαι πνευματικός, διότι δεν έχω φτάσει σ' αυτή την κατάσταση τού φωτισμού.

            Από την άλλη πλευρά, όμως, αφού έχω, με τη χάρη τού Θεού, την ιεροσύνη, οφείλω να γίνομαι πνευματικός σ' αυτούς, που ζητούν την καθοδήγησή μου. Πώς; Διδάσκοντας - γι' αυτό σπούδασα και γ’ αυτό μελετώ - την παράδοση της Εκκλησίας μας.

            Διότι, όποιος προβάλλει την παράδοση των αγίων μας, ακόμη κι αν δεν έχει φτάσει σε κατάσταση πνευματικού φωτισμού, ατελής ακόμη και ανάξιος αν είναι, δια της Χάριτος τού Θεού γίνεται, κατ' αντανάκλαση και κατά μετοχή, Πνευματικός, επειδή δεν διδάσκει τα δικά του, αλλά τα των αγίων μας, τα της παράδοσής μας.

            Μη γνήσιος Πνευματικός, είναι αυτός, που ασχολείται με πράγματα, τα οποία προβάλλουν το δικό του αμαρτωλό θέλημα και όχι το θέλημα τού Θεού. [Κλείτου Ιωαννίδη, «Ο ΓΕΡΩΝ ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ», Ζ’ έκδοση,  σελ 70].