20 Ιουλίου, μνήμη του προφήτου Ηλιού του Θεσβίτου - συναξάριον και υμνολογική εκλογή.

Του Οσίου πατρός ημών Νικοδήμου του Αγιορείτου.

Τω αυτώ μηνί Κ΄, η ως εις Ουρανόν πυρφόρος ανάβασις του Αγίου ενδόξου Προφήτου Ηλιού του Θεσβίτου.

Ούτος ήτον υιός Σωβάκ, καταγόμενος από την Θέσβην, εκ της γης των Αράβων, και εκ της φυλής του Ααρών. Εκατοίκει δε εις την Γαλαάδ. Η δε Θέσβη ήτον δεδομένη εις τους Ιερείς.
Όταν δε εγέννησεν αυτόν η μήτηρ του, είδεν οπτασίαν τοιαύτην ο πατήρ του Σωβάκ. Ήγουν είδεν ότι άνδρες ασπροφόροι τον ωνόμαζον Ηλίαν, όπερ δηλοί Θεός, η θείος, παραγόμενον εκ του Ηλί, το οποίον σημαίνει εβραϊστί, Θεός. Και ότι τον εσπαργάνωναν με φωτίαν, και ότι έδιδον εις αυτόν να φάγη φωτίαν. Όθεν πηγαίνωντας εις την Ιερουσαλήμ, εφανέρωσε την οπτασίαν ταύτην εις τους Ιερείς. Οι δε Ιερείς είπον εις αυτόν διά χρηματισμού προφητικού και αποκαλύψεως ταύτα. Μή φοβηθής ω άνθρωπε, ότι η κατοίκησις του παιδίου, θέλει είναι φως, και ο λόγος του, μέλλει να ήναι απόφασις, και η ζωή του, μέλλει να ήναι κατά Κύριον, και ο ζήλός του, θέλει φανή ευάρεστος εις τον Θεόν, και έχει να κρίνη τον Ισραήλ με μάχαιραν και φωτίαν.
Ούτος λοιπόν επροφήτευσε χρόνους εικοσιπέντε, και ήτον προ της ελεύσεως του Χριστού χρόνους οκτακοσίους δεκαέξ. Ούτος είναι ο Ηλίας εκείνος, οπού εκατέβασε φωτίαν από τον ουρανόν τρεις φοραίς. Ούτος με την γλώσσάν του εμπόδισε την βροχήν, και δεν έβρεξεν ο ουρανός τρεις ήμισυ χρόνους. Ούτος ανέστησε τον νεκρόν υιόν της Σαραφθίας χήρας. Ούτος κατέκαυσε τας δύω πεντηκοντάδας των ανθρώπων, τους οποίους απέστειλεν ο βασιλεύς Οχοζίας. Ούτος εις το όρος το Χωρήβ είδε τον Θεόν, καθώς είναι δυνατόν να τον ιδή ο άνθρωπος, και τον Ιορδάνην ποταμόν έσχισε και ανελήφθη με καρότζαν πυρίνην, ωσάν εις τον Ουρανόν. Ούτος και εις την Μεταμόρφωσιν επαραστάθη κοντά εις τον μεταμορφούμενον Χριστόν, μαζί με τον Προφήτην Μωϋσήν.
Σημείωσαι, ότι ο Προφήτης ούτος Ηλίας ύστερον από οκτώ η δέκα χρόνους της αυτού αναλήψεως, απέστειλε γράμματα (ίσως δι’ Αγγέλου θείου) προς Ιωράμ βασιλέα Ιούδα τον υιόν του Ιωσαφάτ, φοβεριστικά. Πώς επειδή και αφήκε την λατρείαν του αληθινού Θεού, έχει να ασθενήση και να αποθάνη, ό και εγένετο. Αναγινώσκομεν γαρ εις το κα΄ κεφάλαιον του Β΄ των Παραλειπομένων, στίχον 12, ταύτα· «Kαι ήλθεν αυτώ (τώ Ιωράμ δηλαδή) εν γραφή παρά Ηλιού του Προφήτου, λέγων. Τάδε λέγει Kύριος Θεός Δαβίδ του πατρός σου», και τα εξής. Ο δε Σειράχ λέγει περί αυτού· «Kαι ανέστη Ηλίας Προφήτης ως πυρ, και ο λόγος αυτού ως λαμπάς εκαίετο… ως εδοξάσθης Ηλία εν τοις θαυμασίοις σου! και τίς όμοιός σοι καυχάσθαι; Ο εγείρων νεκρόν εκ θανάτου και εξ άδου εν λόγω υψίστου· ο καταγαγών βασιλείς εις απώλειαν […]· ο ακούων εν Σινά ελεγμόν, και εν Χωρήβ κρίματα εκδικήσεως· ο χρίων βασιλείς εις ανταπόδομα, και Προφήτας διαδόχους μετ’ αυτόν· ο αναληφθείς εν λαίλαπι πυρός εν άρμασιν ίππων πυρίνων. […] Μακάριοι οι ιδόντες σε, και οι εν αγαπήσει κεκοσμημένοι· και γαρ ημείς ζωή ζησόμεθα» (Σειρ. μη΄, 1α-11ώ).
Τελείται δε η αυτού Σύναξις και εορτή εις τον σεβάσμιον αυτού Ναόν, τον ευρισκόμενον εις το Πετρίον, και εις την Εκκλησίαν την επονομαζομένην Νέαν.
Σημείωσαι επίσης, ότι δύω λόγους συνέγραψεν ο Χρυσορρήμων εις τον Προφήτην τούτον Ηλίαν, περιεχομένους εν τω η΄ τόμω της εν Ετόνη εκδόσεως, ων του μεν ενός η αρχή, έστιν αύτη” «Πρότερον μεν των Ιουδαίων ο δήμος», του δε ετέρου, αύτη” «Ο μακάριος και μέγας Προφήτης». Έχει και τρίτον λόγον, ο αυτός εις τον Πέτρον και Ηλίαν, ου η αρχή” «Ολίγοι ημίν σήμερον οι παραγενόμενοι». Έπλεξε δε και εγκώμιον απλούν εις αυτόν Μακάριος ο Kωφός. Όρα και εις τον νέον Θησαυρόν. Αλλά και εν τη Λαύρα και τη των Ιβήρων Ιερά Μονή, σώζεται υπόμνημα ελληνικόν εις τον Ηλίαν, ου η αρχή: «Το μεν λόγοις εγκωμίων, και συγγραφαίς επαίνων». Εγκώμιον έχει εις αυτόν και Θεοφάνης ο Πρωτόθρονος, ου η αρχή: «Αγώνων λόγου καιρός». (Σώζεται εν τη του Παντοκράτορος.) Ευρίσκεται δε και υπόμνημα εις τον Ηλίαν, ου η αρχή: «Άρτι μεν αι δώδεκα του Ισραήλ φυλαί», εν τω πέμπτω Πανηγυρικώ της του Βατοπαιδίου. Αλλά και Εφραίμ ο Σύρος λόγον έχει εις τον Ηλίαν, ου η αρχή: «Ησυχίαν δότε μοι». (Σώζεται εν τω γ΄ τόμω της εν Ρώμη εκδόσεως.)
(Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου” Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Εκδόσεις Δόμος, 2005)

Υμνολογική εκλογή.
Απολυτίκιον. Ήχος δ’. Ταχύ προκατάλαβε.
Ο ένσαρκος άγγελος, των Προφητών η κρηπίς, ο δεύτερος Πρόδρομος της παρουσίας Χριστού, Ηλίας ο ένδοξος, άνωθεν καταπέμψας, Ελισσαίω την χάριν, νόσους αποδιώκει, και λεπρούς καθαρίζει” διό και τοις τιμώσιν αυτόν βρύει ιάματα.

Ο ένδοξος προφήτης Ηλίας, ο άγγελος με ανθρώπινο σώμα, η βάση και το στήριγμα των προφητών, ο οποίος θεωρείται δεύτερος πρόδρομος μετά τον Ιωάννη τον Βαπτιστή, της παρουσίας του Χριστού, αφού έστειλε από ψηλά καθώς ανέβαινε προς τον ουρανό τη χάρη στον Ελισαίο, όπως του το είχε ζητήσει, διώχνει πια μακριά τις αρρώστιες και καθαρίζει τους λεπρούς. Γι’ αυτό και σε όσους τον τιμούν δίνει πλούσια τις θεραπείες.

Κοντάκιον. Ήχος β’. Αυτόμελον.
Προφήτα και προόπτα, των μεγαλουργιών του θεού, Ηλία μεγαλώνυμε, ο τω φθέγματί σου στήσας, τα υδατόρρητα νέφη, πρέσβευε υπέρ ημών, τον μόνον φιλάνθρωπον.

Σύ προφήτη Ηλία, που είδες από πολύ νωρίς τα μεγάλα έργα που ο Θεός θα πραγματοποιούσε, συ ονομαστέ μεταξύ των πιστών, που με το λόγο σου έστησες τα γεμάτα με νερό σύννεφα, παρακάλεσε για μας τον μόνον φιλάνθρωπο Θεό.

Ο Οίκος.
Την πολλήν των ανθρώπων ανομίαν, θεού δε την άμετρον φιλανθρωπίαν, θεασάμενος ο Προφήτης Ηλίας, εταράττετο θυμούμενος, ιαί λόγους ασπλαγχνίας προς τον εύσπλαγχνον εκίνησεν οργίσθητι, βοήσας, επί τους αθετήσαντάς σε, Κριτά δικαιότατε. Αλλά τα σπλάγχνα του αγαθού, ουδόλως παρεκίνησε, προς το τιμωρήσασθαι τους αυτόν αθετήσαντας’ αεί γαρ την μετάνοιαν πάντων αναμένει, ο μόνος φιλάνθρωπος.

Όταν ο προφήτης Ηλίας είδε την πολλή ανομία των ανθρώπων και την αμέτρητη φιλανθρωπία του Θεού, αισθανόταν μεγάλη ταραχή μέσα του, και άρχισε να λέγει λόγια ασπλαχνίας προς τον εύσπλαχνο Θεό με μεγάλη φωνή: Ρίξε την οργή σου εναντίον και επάνω σε όσους δεν τήρησαν την υπόσχεσή τους προς Εσένα, Εσύ που είσαι δικαιότατος κριτής. Αλλά δεν μπόρεσε καθόλου να μετακινήσει τα σπλάχνα του αγαθού Θεού, για να τιμωρήσει αυτούς που δεν τήρησαν τις υποσχέσεις τους με τις αμαρτίες τους, γιατί πάντα περιμένει την μετάνοια όλων, ως μόνος φιλάνθρωπος που είναι.

Συναξάριον.
Τη Κ’ του αυτού μηνός (Ιουλίου), μνήμη της εις ουρανούς πυρφόρου αναβάσεως του Αγίου ενδόξου Προφήτου Ηλιού του θεσβίτου.
Στίχοι.
Επέσχεν όμβρον, πυρ τρίτον φέρων κάτωΣχίζει δε ρεϊθρον Ηλίας τρέχων άνω.Δίφρω ανηρπάγης περί εικάδα Ηλία ίππεύ.

Ο προφήτης Ηλίας σταμάτησε τη βροχή και κατέβασε φωτιά από τον ουρανό με την τριπλή προσευχή του” αλλά και πάλι με την τριπλή προσευχή του έσχισε σε δύο τα νερά του Ιορδάνη.Με άρμα άρπαξε ο Θεός τον προφήτη Ηλία στους ουρανούς κατά την εικοστή ημέρα.
Ταις αυτού Αγίαις πρεσβείαις, ο θεός, ελέησον ημάς. Αμήν.

Εξαποστειλάριον. Φως αναλλοίωτον. Λόγε.
Φως εν πυρίνω τεθρίππω, ουρανοδρόμον σε δεϊξαν, αρματηλάτην Ηλία, ου κατηνάλωσεν όλως’ πυρ γαρ εν γλώσση πηλίνη, είλκυσας κάτω, και ανεξήρανας όμβρους.

Σε ανέδειξε ουρανοδρόμο αρματηλάτη, Ηλία, το ουράνιο Φως, καθώς ανέβαινες προς τον ουρανό με πύρινο άρμα, και δεν σε κατάκαυσε καθόλου. Εσύ είσαι πύρινος προφήτης και με την πήλινη γ΄γλώσσα σου έφερες στη γη τη φωτιά, και ξήρανες τη βροχή.

Δόξα. Ήχος πλ. δ’.
Των Προφητών τους ακραίμονας, και παμφαείς φωστήρας της οι¬κουμένης, εν υμνοις τιμήσωμεν πιστοί, Ηλίαν και Ελισαίον, και Χριστώ εκβοήσωμεν χαρμονικώς’ Εύσπλαγχνε Κύριε, παράσχου τω λαώ σου, ικεσίαις των Προφητών σου, άφεσιν αμαρτιών, και το μέ¬γα έλεος.

Ελάτε οι πιστοί να ανυμνήσουμε τα παμφώτεινα και πρώτα αστέρια ανάμεσα στους προφήτεςτης οικουμένης, τον Ηλία και τον Ελισαίο, και ας βοήσουμε στο Χριστό με χαρά: Εύσπλαχνε Κύριε, χάρισε στο λαό Σου με τις ικεσίες των προφητών σου την άφεση των αμαρτιών και το μέγα Σου έλεος.
.